A  

• ADD – zaburzenie koncentracji uwagi, bez nadpobudliwości ruchowej i impulsywności, które występują przy ADHD.
• ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zespół hiperkinetyczny; zaburzenie psychiczne okresu dzieciństwa, prowadzące do istotnego upośledzenia funkcjonowania oraz zwiększające ryzyko wystąpienia innych zaburzeń psychicznych. Do postawienia prawidłowego rozpoznania wymagane jest, aby objawy występowały przed 7 rokiem życia w co najmniej dwóch środowiskach (np. szkoła i dom).
• Analiza i synteza – czynność polegająca na wyodrębnianiu elementów z całości i złożeniu wybranych elementów w całość; czynności te dotyczą procesów poznawczych, doznań zmysłowych: wzrokowych, słuchowych, czucia, dotyku i ruchu.
• Analiza głoskowa – umiejętność rozkładania słów na poszczególne elementy składowe – głoski, które odpowiadają fonemom (najmniejszym cząstkom języka).
• Analiza sylabowa – umiejętność rozkładania słów na sylaby.
• Analiza wzrokowa – umiejętność rozkładu całości obrazu na poszczególne elementy.
  
  

B

• Błędy specyficzne – błędy typowe, charakterystyczne dla dysleksji rozwojowej, zależne od tego, jaka funkcja rozwija się nieprawidłowo (np. wzrokowe, słuchowe).

C

• Cząstki fonologiczne – głoski, sylaby, logotomy.

D

• Deficyty rozwojowe – zaburzenia rozwoju psychomotorycznego, opóźnienia rozwoju psychomotorycznego, wolniejsze tempo rozwoju poszczególnych funkcji. Deficyty mogą mieć różny zakres.
• Dojrzałość szkolna – poziom rozwoju intelektualnego, emocjonalno-społecznego i fizycznego dziecka, który umożliwia mu udział w życiu szkolnym oraz opanowanie wiadomości, umiejętności i nawyków określonych programem nauczania I klasy. 
• Dostosowanie wymagań – to zastosowanie takich kryteriów egzekwowania wiedzy i umiejętności, które uwzględniają możliwości i ograniczenia, a więc dysfunkcje oraz mocne strony rozwoju i funkcjonowania dziecka.
• Dyskalkulia – zaburzenie zdolności matematycznych, mające swoje źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem. Jest zaburzeniem występującym bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych.
• Dysleksja rozwojowa – specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu, występujące u dzieci o prawidłowym rozwoju intelektualnym. Termin „rozwojowa” wskazuje na jej wczesne uwarunkowania, trwające od początku nauki czytania i pisania.
•  Dysleksja – specyficzne trudności w opanowaniu procesu czytania, występujące u dzieci o prawidłowym rozwoju intelektualnym, które mimo własnych starań i prawidłowych metod dydaktycznych szkoły, znacznie odbiega stanem swych umiejętności czytania (technika, rozumienie) od poziomu osiągniętego przez rówieśników i na danym etapie edukacyjnym.
• Dysortografia – specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, występujące u dziecka o prawidłowym rozwoju intelektualnym, od początku nauki szkolnej. Rozpoznajemy w przypadkach, gdy trudności występują pomimo znajomości zasad poprawnej pisowni, prawidłowej motywacji do pracy nad poprawą pisania, braku wad zmysłów i zaniedbania pedagogicznego, a spowodowane są zaburzeniami w rozwoju procesów poznawczych i funkcji percepcyjno-motorycznych.
• Dysgrafia – trudności w opanowaniu poprawnej formy graficznej pisma, zaburzony poziom graficzny pisma znacznie utrudniający odczytanie pisma. Dysgrafia wyraża się w formie zniekształceń strony graficznej takich, jak niedokładności w odtwarzaniu liter, nieprawidłowe proporcje liter, brak połączeń liter w wyrazie, brak należytego odstępu między literami i wyrazami.

F

• Funkcje słuchowo-językowe – zdolności, które umożliwiają w sposób swobodny
  i poprawny posługiwanie się przyswojonym językiem w formie pisemnej i ustnej.
• Funkcje /procesy poznawcze – zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia oraz związki między nimi. W czytaniu i pisaniu biorą udział takie procesy poznawcze, jak: uwaga, pamięć, wrażenia i spostrzeżenia wzrokowe, słuchowo-językowe, dotykowe, kinestetyczne, orientacja w schemacie ciała i przestrzeni, a także myślenie, dzięki czemu rozumiemy czytany tekst, a pisząc tworzymy nowe teksty.

I

• Iloraz inteligencji – wskaźnik poziomu intelektualnego człowieka w relacji do poziomu innych
  osób.
• Integracja percepcyjno-motoryczna – prawidłowe skoordynowanie i współpraca funkcji
  wzrokowych, słuchowych i ruchowych.
• Inteligencja niewerbalna (funkcje wykonawcze, praktyczne) – badana skalą inteligencji D.Wechslera. Wysoki wynik może wskazywać na dobrze rozwinięte zdolności percepcyjno-motoryczne, na możliwość osiągania dobrych wyników podczas pracy pod presją czasu, zdolności rozwiązywania nowych problemów.
• Inteligencja werbalna (funkcje werbalne) – mierzona za pomocą badania skalą inteligencji D.Wechslera. Wysoki wynik w skali świadczy o szerokim zasobie słownictwa, umiejętności tworzenia spójnych i logicznych wypowiedzi, łatwości w werbalizowaniu myśli.

K

• Koordynacja wzrokowo-ruchowa – współdziałanie, zharmonizowanie funkcji wzrokowych
  i ruchowych, współpraca „oka i ręki”, dzięki której można wykonywać precyzyjne ruchy rąk pod kontrolą wzroku.
• Kształcenie specjalne – planowy, systematyczny, zamierzony proces oddziaływań dydaktycznych, wychowawczych i rewalidacyjnych lub resocjalizacyjnych. Według przepisów oświatowych organizuje się dla uczniów niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego przez publiczną PPP; może być prowadzone w formie nauki w szkołach: ogólnodostępnych, integracyjnych lub z oddziałami integracyjnymi, specjalnych lub z oddziałami specjalnymi oraz w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych, a także w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii i wychowawczych.

 L

• Lateralizacja jednorodna – dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała, związana z funkcjonalną dominacją jednej półkuli mózgowej nad drugą, dotyczy wszystkich parzystych organów człowieka - oka, ręki, nogi. Powstaje stopniowo i ustala się na ogół w wieku
  przedszkolnym.
• Lateralizacja skrzyżowana – ustalona dominacja narządów ruchu i wzroku, jednak nie po tej samej stronie ciała (np. dominacja prawego oka i lewej ręki), co wskazuje na brak całkowitej dominacji jednej z półkul mózgowych dla czynności ruchowych.

M

• Motoryka duża – sprawność ruchowa całego ciała (w tym np. zdolność utrzymania równowagi ciała, koordynacja dużych grup mięśniowych i ruchów kończyn podczas biegania, chodzenia, skakania, jeżdżenia na rowerze, hulajnodze, deskorolce, pływania).
  Motoryka mała – sprawność ruchowa rąk w zakresie szybkości ruchów, ich precyzji i płynności; czynności manualne niezbędne podczas samoobsługi, rysowania, pisania.
  Mowa bezdźwięczna, ubezdźwięcznienie – wada wymowy; nieumiejętność realizowania głosek dźwięcznych; wymawianie głosek dźwięcznych (np. b, g, w, d, z) bez drgań wiązadeł głosowych, czyli bezdźwięcznie (np. p, k, f, t, s).
• Myślenie przyczynowo-skutkowe – zdolność rozumienia następstwa czasowego, przewidywanie konsekwencji zdarzenia początkowego, umiejętność rozumienia i interpretacji sytuacji społecznych, myślenie logiczne.
• Myślenie słowno-pojęciowe – umiejętność definiowania, wnioskowania i kategoryzowania. Łączy się z umiejętnością identyfikacji i porównywania pojęć oraz zdolnością do wygenerowania nowych treści. Dziecko może myśleć w sposób abstrakcyjny (podaje pojęcie nadrzędne) lub konkretny (podaje cechy obiektów lub ich funkcje).

N

• Nauczanie indywidualne (także: indywidualne roczne obowiązkowe przygotowanie przedszkolne) – forma nauczania, którą obejmuje się dzieci i uczniów, którym stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły. Realizowane na terenie domu, na podstawie orzeczenia wydanego przez publiczną PPP.

 O

• Opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej – dokument wydany przez PPP na podstawie przepisów oświatowych, zawierający dane ucznia, diagnozę oraz zalecane formy dostosowania wymagań oraz pomocy psychologicznopedagogicznej; dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i w innych sprawach określonych w przepisach oświatowych; jedynie „opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka” wymaga decyzji Zespołu Orzekającego działającego w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych.
• Orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej – dokument wydany przez Zespół Orzekający działający w publicznej PPP; może dotyczyć potrzeby: kształcenia specjalnego, indywidualnego nauczania, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych (dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim); zobowiązuje do realizacji kształcenia i wychowania w sposób dostosowany do potrzeb i możliwości psychofizycznych ucznia.

P

• Pamięć długotrwała – stanowi trwały magazyn śladów pamięciowych o teoretycznie nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania.
• Pamięć krótkotrwała – aktywna pamięć robocza, w której zachodzą procesy spostrzegania, przypominania, powtarzania, myślenia i planowania. Pojemność pamięci bezpośredniej (krótkotrwałej) wynosi ok. 4 – 7 znaków (sylab, słów, cyfr), a pozostają one w niej ok. 20-30 sekund, potem zostają zapomniane.
• Pamięć mimowolna (mechaniczna) – zdolność do przyswajania wiedzy w sposób mimowolny, nieuświadomiony; polega na utrwaleniu się w centralnym układzie nerwowym śladu pamięciowego spostrzeżenia (obrazu wzrokowego, słuchowego lub dotykowego) w postaci zapamiętania mimowolnego (mechanicznego), a więc bez zaangażowania motywacji i większego wysiłku.
• Pamięć słuchowa – zdolność do utrwalania i przypominania informacji dźwiękowej (zapamiętywanie spostrzeżeń słuchowych, werbalnych i niewerbalnych) i dzięki temu przyswajanie wiedzy.
• Pamięć słuchowa bezpośrednia – pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć usłyszany materiał. Ograniczona jest do niewielkiej liczby elementów, zwykle związana z koncentracją uwagi.
  Pamięć wzrokowa – zdolność do utrwalania i przypominania informacji wizualnej (zapamiętywanie spostrzeżeń wzrokowych) i dzięki temu przyswajania wiedzy, w tymobrazów graficznych wyrazów z trudnością ortograficzną.
• Percepcja – złożony proces poznawczy, który prowadzi do odbierania przez człowieka zjawisk lub procesów zachodzących wskutek działania określonych bodźców na narządy zmysłowe.
• Praksja – zdolność do wykonywania planowanych złożonych ruchów celowych, dotyczy motoryki dużej, małej oraz aparatu mowy.

R

• Rozwój psychoruchowy – całość procesów psychicznych (intelektualnych, orientacyjno – poznawczych oraz motorycznych) rozwijających się harmonijnie.
• Rozwój psychoruchowy nieharmonijny – zakłócenia tempa rozwoju poszczególnych sfer procesów psychicznych: intelektualnych, orientacyjno-poznawczych i ruchowych. Niektóre sfery rozwijają się w przeciętnym tempie, podczas gdy inne rozwijają się z opóźnieniem lub przyspieszeniem
• Ryzyko dysleksji – obecność symptomów dysharmonijnego rozwoju psychoruchowego dziecka (deficyty rozwoju funkcji uczestniczących w czynności pisania i czytania), które zapowiadają wystąpienie dysleksji rozwojowej.

S

• Seplenienie – wada wymowy; nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych, najczęściej dotyczy jednego, dwóch lub wszystkich trzech szeregów: ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż; są różne rodzaje, w zależności od sposobu realizacji dźwięku i miejsca zmienionej artykulacji.
• Słuch fonemowy – zdolność różnicowania głosek, dzięki dokonywaniu analizy dźwięków mowy i odróżniania ich (np. z-s, które brzmią podobnie, ponieważ różnią się tylko jedną cechą dystynktywną).
• Synteza głoskowa i sylabowa – umiejętność scalania głosek i sylab w słowa.

U

• Umiejętności fonologiczne – operacje w zakresie operowania cząstkami fonologicznymi takimi jak głoski, sylaby, logotomy (cząstki wyrazów nie będące sylabami ani głoskami). Operacje te to wyodrębnianie zdań z potoku wypowiedzi, wyrazów ze zdań oraz sylab i głosek z wyrazów.

W

• Wczesne wspomaganie rozwoju – kompleksowe, multidyscyplinarne działania mające wspomóc rozwój psychomotoryczny dziecka już na bardzo wczesnym etapie, tj. od momentu wykrycia niepełnosprawności do czasu podjęcia nauki w szkole; wczesnym wspomaganiem rozwoju obejmowane są dzieci niepełnosprawne oraz ich rodziny na podstawie opinii wydanej przez Zespół Orzekający działający w publicznej PPP.

Z

• Zindywidualizowana ścieżka realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego oraz zindywidualizowana ścieżka kształcenia – forma pomocy psychologiczno-pedagogicznej organizowana dla uczniów, którzy mogą uczęszczać do przedszkola lub szkoły, ale ze względu na trudności w funkcjonowaniu, wynikające w szczególności ze stanu zdrowia, nie mogą realizować wszystkich zajęć wspólnie z oddziałem przedszkolnym lub szkolnym i wymagają dostosowania organizacji i procesu nauczania do ich specjalnych potrzeb edukacyjnych. Wymaga opinii PPP.